Zapisani na kartach historii

Wincenty Kadłubek
Pierwszy kronikarz - Polak (1150 lub 1160 - 1223). Był kanonikiem kolegiaty sandomierskiej. Powierzono mu także biskupstwo krakowskie, ale zrezygnował z niego osiadając w jędrzejowskim klasztorze cystersów. Napisał "Chronica Polonorum". Po procesie beatyfikacyjnym, który trwał 84 lata, papież Klemens XIII zaliczył go w 1764 roku do grona błogosławionych. Jest drugim patronem Katedry.

Mikołaj Trąba
Urodził się ok. 1358 r. w Sandomierzu. Będąc duchowym katolikiem pełnił od 1390 r. urząd notariusza królewskiego a później podkanclerza koronnego. Jako doradca Władysława II Jagiełły należał do zwolenników aktywnej polityki antykrzyżackiej. W czasie kiedy był przewodniczącym polskiej delegacji został wysunięty jako kandydat na papieża. Mając na celu uzyskanie pontyfikatu zasilił antypolską koalicję, czym zraził do siebie jego wielu dotychczasowych zwolenników. W 1418 r. papież Marcin V nadał mu - jako pierwszemu - tytuł Primas Regni, tzn Prymas Polski. Trąba sprawował urząd arcybiskupa metropolity gnieźnieńskiego przez 10 lat. Nie zrezygnował z polityki, mimo, iż piastował najwyższą godność kościelną w Polsce. Zmarł 2 grudnia 1422 r. na Węgrzech. Obecnie jego ciało spoczywa w katedrze gnieźnieńskiej.

 

Marcin z Urzędowa
Syn mieszczanina, studia ukończył na Akademii Krakowskiej na Wydziale Nauk Wyzwolonych, gdzie został bakałarzem; w następnych latach uzyskał tytuł magistra i docenta. Podjął również naukę na kierunku medycyna. Po powrocie do Polski w 1544 roku otrzymał posadę proboszcza w Urzędowie oraz dodatkowo w Modliborzycach. Jako jeden z pierwszych napisał w latach 1543 - 1553 dzieło Herbarz Polski. Jest autorem ilustrowanej encyklopedii z zakresu botaniki oraz medycyny, która została wydana dopiero po jego śmierci w Krakowie w roku 1595. Zawierała wiadomości z zakresu występujących w Polsce roślin, zwierząt i minerałów. Zmarł w Sandomierzu gdzie został pochowany w kaplicy katedry sandomierskiej.

 

Mikołaj Gomółka
Urodził się ok. 1535 roku w Sandomierzu. Pochodził z mieszczańskiej rodziny. Był jedynym synem Tomasza i Katarzyny. W połowie 1545r. przyjęto go na dwór króla Zygmunta Augusta i wpisano na listę tzw. cubiculari minores, czyli małych pokojowców tożsamych z paziami. Trzy lata później przeniesiono go jednak do zespołu fistulatorów i oddano pod opiekę jego kierownika – Jana Klausa, który był instrumentalistą na dworze królewskim oraz grał na instrumentach dętych. Z biegiem czasu został przyjęty do zespołu jako jeden z członków królewskiej kapeli. Od tego momentu zaczęła się jego wielka przygoda z podróżą. Wraz z osobami tworzącymi skład zespołu oraz całym dworem królewskim odwiedził Wilno, Knyszyn, Piotrków, Gdańsk a być może również Królewiec. W roku 1563 wystąpił z królewskiej kapeli a trzy lata później powrócił do rodzinnego Sandomierza. Po upływie kilku lat powrócił do Krakowa i tam objął posadę nadwornego muzyka na dworze kanclerza Zamoyskiego, u którego pozostał na służbie do roku 1591. Dalszego życiorysu artysty nie znamy.

Najsłynniejsze dzieło Gomółki to „Melodie na psałterz polski” napisane do tekstów Jana Kochanowskiego. Zawierają one 150 krótkich utworów utrzymanych w układzie czterogłosowym. Jest to dzieło ważne także dlatego, że kompozytor zadbał o zgodność pomiędzy rytmiczną siłą akcentową a specyfiką i akcentuacją języka polskiego.
 

Stanisław Bartolon
Mieszczanin sandomierski. Był znakomitym lekarzem zatrudnianym także przez króla. O jego znakomitej wiedzy i przygotowaniu medycznym mówiło się także poza granicami kraju. O beznadziejnie chorych mówiono "już mu i sendomirski doktór nie pomoże". Sandomierz już w początku XVI w. założył wodociąg zasilany wodą z cysterny na rynku. Z jego fundacji Bramę Opatowską zwieńczono attyką. W 1589 roku otrzymał tytuł szlachecki, złączony z herbem Nałęcz. Stanisław Bartolon zmarł w 1602 r.

Ks. Melchior Buliński
(1810-1877) prof. Seminarium Duchownego w Sandomierzu. Od 1862 prałat, kustosz kapituły sandomierskiej. Wielki znawca historii miasta. Jego "Monografia miasta Sandomierza" jest niezastąpionym źródłem informacji o życiu miasta i jego mieszkańców. Szczególnie ze względu na to, że opisane tam są dokumenty zaginione.

Aleksander Patkowski
(1890-1942) pisarz, nauczyciel, regionalista, działacz Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego. Był inicjatorem i członkiem Zrzeszenia Nauczycieli Szkół Początkowych, Spółdzielni Księgarni Nauczycielskiej "Ognisko", Powszechnego Uniwersytetu Regionalnego im. St. Konarskiego. Był także redaktorem "Pamiętnika Świętokrzyskiego 1930". Zginął w Oświęcimiu. Jego imię nosi sandomierski oddział PTTK.

Roman Koseła
Regionalista, działacz PTK, badacz amator dziejów Sandomierza. Autor wielu publikacji dot. miasta. Wydał m.in. zbiór legend pt. "Sandomierka" i reportaży "Sandomierskie strony". Zamordowany w Oświęcimiu. Jego imieniem nazwano jedną z ulic w Sandomierzu.

Adam Bień
Urodził się w rodzinie chłopskiej. W latach nauki szkolnej był pod opieką wielkiego autorytetu jakim był Aleksander Patkowski. Maturę zdał w 1920 roku. Uczestniczył w bitwie warszawskiej. Po zakończeniu bitwy rozpoczął studia prawnicze. W 1925 uzyskał tytuł magistra. Swoją karierę zawodową zaczął rok później jako aplikant sądowy, następnie pracował jako sędzia grodzki w Grójcu i w Warszawie. Adam Bień był wiceprzewodniczącym Sądu Pracy. Następnie pracował jako sędzia X wydziału Cywilnego Sądu Okręgowego. Udzielał się w organizacjach kulturalnych, społecznych. Należał do Związku Młodzieży Wiejskiej Rzeczypospolitej Polskiej „Wici”. Po wybuchu drugiej wojny światowej rozpoczął działalność konspiracyjną. W czasie okupacji angażował się w działalność w Stronnictwie Ludowym „Roch”, był też członkiem Centralnego Kierownictwa Ruchu Ludowego. W 1943 roku pierwszym zastępcą Delegata Rządu RP na kraj z tytułem ministra, a rok później członkiem Krajowej Rady Ministrów Rządu RP w Londynie - kierował resortem sprawiedliwości. Pełnił także funkcję pierwszego zastępcy wicepremiera Stanisława Jankowskiego. Był członkiem władz cywilnych Powstania Warszawskiego i podziemnej organizacji polityczno - wojskowej "Niepodległość". Współpracował z pismami konspiracyjnymi ruchu ludowego m.in.: "Orka", "Polska Ludowa". Nosił pseudonim "Alfa", "Witold Bronowski", "Walkowicz". W marcu 1945 roku został aresztowany przez władze radzieckie. Skazano go podczas „procesu szesnastu” na pięć lat więzienia "organizowanie i kierowanie polskimi organizacjami nielegalnymi oraz prowadzenie działalności wywrotowej"
Osadzono go w więzieniu w Moskwie w którym przebywał do 1949 roku. Po wyjściu z więzienia i powrocie do kraju długo nie mógł znaleźć pracy w swoim zawodzie. Zajął się tłumaczeniem literatury rosyjskiej. Dopiero w 1953 roku podjął pracę jako prawnik w Przasnyszu. Pracował do 1974, następnie przeszedł na emeryturę. W ostatnich latach życia otrzymał najwyższe odznaczenia państwowe, w tym również Order Orła Białego.
Zmarł w 1998 roku w wieku 98 lat, został pochowany na cmentarzu w Niekrasowie.

Źródło: Marek Juszczyk "Sandomierz" - przewodnik oraz opracowanie własne.