- Dla mieszkańca
- >
- Sprawy komunalne
Drzewa w mieście
Na terenie Sandomierza rośnie wiele gatunków drzew. Są to głównie gatunki liściaste: robinie akacjowe (Robinia pseudoacacia), lipy drobnolistne (Tilia cordata), dęby szypułkowe (Quercus robur), jesiony wyniosłe (Fraxinus excelsior), różne gatunki klonów (Acer), kasztanowce białe (Aesculus hippocastnum), jarzęby pospolite (Sorbus aucuparia) i jarzęby szwedzkie (Sorbus intermedia), topole białe (Populus alba), brzozy brodawkowate (Betula pendula), wiązy szypułkowe (Ulmus laevis), ałycze (Prunus cerasifera), głogi pośrednie (Crataegus x media) oraz wierzby (Salix), pojedyncze buki zwyczajne (Fagus sylvatica) i drzewa owocowe.
Każde drzewo jest żywym organizmem roślinnym, który składa się z części nadziemnej: pnia, korony i części podziemnej: korzeni. Pomiędzy tymi elementami utrzymuje się stan równowagi. Dotyczy to głównie korony i korzeni, co w praktyce oznacza, że wielkość korony jest dopasowana do wielkości systemu korzeniowego, a to wszystko łączy pień. Uszkodzenie każdego z elementów, negatywnie oddziałuje na pozostałe, tzn. że uszkodzenie korzeni będzie niebezpieczne dla korony i pnia. Odwrotnie – uszkodzenie korony drzewa będzie niosło negatywne skutki dla systemu korzeniowego i dla pnia. Podobnie jest z pniem. Drzewa są roślinami, które przystosowały się do długiego życia. Może ono trwać kilkadziesiąt, kilkaset, a nawet kilka tysięcy lat. Oczywiście ostatni okres dotyczy tylko nielicznych egzemplarzy.
Każdy z elementów drzewa pełni inną funkcję. Zadaniem korzeni jest utrzymanie drzewa w gruncie i jego stabilizacja. System korzeniowy odpowiada także za pobieranie z gleby wody i soli mineralnych koniecznych drzewom do życia, wzrostu i rozwoju. Woda z rozpuszczonymi w niej solami mineralnymi transportowana jest naczyniami w pniu, konarach i gałęziach. Pień stanowi szkielet dla korony i służy przewodzeniu wody i soli mineralnych do liści, w których w procesie fotosyntezy przy udziale światła słonecznego, dwutlenku węgla i w obecności chlorofilu powstają asymilaty – substancje odżywcze dla całego drzewa, które od liści do korzeni są transportowane rurkami sitowymi znajdującymi się w łyku. W pniu są także gromadzone jako zapasy: asymilaty i woda. Drzewa do życia potrzebują zatem wody, soli mineralnych i powietrza. W skomplikowanych procesach biochemicznych zachodzących w liściach wykorzystują znaczne ilości dwutlenku węgla. Jednym z produktów ubocznych powstających w procesach zachodzących w liściach jest tlen, który z kolei niezbędny jest do życia dla ludzi i zwierząt. Tlen jest także potrzebny roślinom, ale wówczas gdy w ich liściach nie zachodzi fotosynteza. O drzewa należy dbać systematycznie, ponieważ dostarczają tlen i oczyszczają powietrze.
W zdrowych drzewach wszystkie procesy fizjologiczno-transportowe przebiegają prawidłowo. Drzewa takie w młodości intensywnie rosną i rozwijają się. Po wejściu w okres kwitnienia i wydawania nasion, ich wzrost ulega wyhamowaniu. Jest to spowodowane wieloma czynnikami wynikającymi m.in. z warunków siedliskowych oraz pogody. Kwitnienie oraz wydawanie nasion przez drzewa wymaga znacznych nakładów energetycznych, co determinują warunki wzrostu w sezonie je poprzedzającym, dlatego intensywność kwitnienia i liczba nasion są odmienne w poszczególnych latach.
W miastach drzewa nie mają łatwego życia. Czynnikami, które utrudniają im egzystencję są: ograniczona przestrzeń dla systemu korzeniowego oraz uszkadzonia powstałe podczas budowy czy modernizacji infrastruktury miejskiej. Te przeciwności sprawiają, że żywotność drzew jest ograniczana, ponieważ oddziałuje to negatywnie na pozostałe elementy składowe drzewa – pień i koronę. Po obcięciu części korzeni podczas np. budowy chodnika lub parkingu część korony zostaje pozbawiona wody i soli mineralnych, czego konsekwencją jest jej zasychanie.
W wypadku nadmiernego obcięcia konarów, gałęzi, czyli zmniejszenia korony drzewa analogiczna sytuacja ma miejsce w obrębie systemu korzeniowego. Część korzeni z uwagi na ograniczenie dostępu do asymilatów produkowanych przez liście obumiera. Konsekwencje obu działań są podobne. Zamierające gałęzie, pędy czy korzenie są atakowane przez patogeny (bakterie i grzyby) wywołujące choroby kory i drewna, czego skutkiem jest osłabianie drzewa. Takie osłabione drzewa są łatwo zasiedlane przez szkodniki.
W części nadziemnej zasychające pędy, gałęzie czy konary są najczęściej wycinane. Powstałe wówczas rany, nierzadko znacznych rozmiarów otwierają dodatkowe wrota infekcji patogenom, które rozwijając się stopniowo przerastają do pnia i powodują wypróchnienia, czy nawet ubytki kominowe. Na drzewach zainfekowanych patogenami łatwo można znaleźć ich owocniki (fot. 1).
Drzewa zarówno z uszkodzonym systemem korzeniowym (fot. 2), jak i z uszkodzoną na skutek nadmiernego cięcia koroną (fot. 3) mogą zacząć stwarzać zagrożenie dla otoczenia.
Od 2017 r. na terenie Sandomierza prowadzona jest pielęgnacja drzew z uwzględnieniem zasad utrzymania ich wysokiej zdrowotności. Każdego roku wytypowane są drzewa, które poddawane są zabiegom cięcia korekcyjno-sanitarno-pielęgnacyjnego. Cięcie to polega na usunięciu zaschniętych elementów korony, usunięciu nadmiernie zagęszczonych i zacieniających się pędów i gałęzi z wnętrza korony. Cięcie to nigdy nie przekracza 30% objętości korony wyrosłej przez całe życie drzewa i nie polega na skracaniu konarów, a tym bardziej na nadawaniu koronom nienaturalnych kształtów. Każdy gatunek ma innych, charakterystyczny dla niego pokrój, co sprawia, że tereny zielone są atrakcyjne. Zatem sztuka pielęgnacji drzew polega na zachowaniu naturalnego pokroju każdego drzewa, a nie tworzeniu sztucznych form.
drzewa w mieście - grafika.jpeg (309,84KB)
Pielęgnacja drzew obejmująca cięcie w obrębie koron wymaga specjalistycznej wiedzy arborystycznej i prowadzenia opisanych zabiegów we wnętrzu korony, dzięki temu można dokładnie ocenić każde gałąź i pęd oraz podjąć decyzję o usunięciu, pozostawieniu, skróceniu, czy założeniu wiązań elastycznych, które zabezpieczą koronę przed rozłamaniem się. Od 2017 r. wdrożono zakaz ogławiania drzew, zabiegu, który po pierwsze był niefachowy, nieestetyczny i groźny dla drzew oraz dla otoczenia (fot. 4). Ogłowione drzewa, tzn. pozbawione części wierzchołkowej, pozbawione całej korony, czy z obciętymi grubymi konarami, w sezonie wegetacyjnym następującym po takim zabiegu bronią się przed zamarciem systemu korzeniowego wypuszczeniem znacznej liczby pędów. Niestety część z nich obumiera i dzieje się to co zostało opisane wyżej. Negatywną konsekwencją tego stanu jest stwarzanie zagrożenia dla otoczenia przez możliwość wykrotu lub wyłomu.
W Sandomierzu przez wiele lat drzewa były ogławiane. Cześć z nich, z uwagi na zamieranie i nieestetyczny wygląd została usunięta. Wiele z nich nadal szpeci nasze miasto.
Od 2017 r. prawidłowym zabiegom pielęgnacyjnym w obrębie koron drzew poddanych było ponad 150 egzemplarzy (fot. 5–19). Są one zlokalizowane w obrębie sandomierskiej starówki, oraz w innych obszarach: w Sandomierzu prawobrzeżnym, w okolicach szpitala, pomiędzy budynkami wielorodzinnymi na osiedlach, na placach zabaw, na skwerach i sandomierskich zboczach, wzdłuż ulic i na cmentarzach. Drzewa te wyróżniają się obecnie na tle innych. Po przyjrzeniu się można zauważyć, że są zdrowe. Poprawiona jest ich estetyka i zminimalizowane zagrożenie. Podczas silnych wiatrów towarzyszących letnim burzom w sezonach 2018 i 2019 z poddanych pielęgnacji drzew nie spadła nawet jedna gałąź.